Tzum en DvhN, recensie door Coen Peppelenbos (ietsjes ingekort)
Het is altijd oppassen als je een verhaal over een schrijver leest en dat is in Smeulende vuren, bloedend hout niet anders. Je denkt eerst dat Douglas Seefaert een beetje een mislukte schrijver is. Hij woont nog bij zijn ouders terwijl hij net als zijn succesvollere broers Jefferson en Phill al lang het huis uit had moeten zijn. Maar hij zit maar thuis de tijd weg te denken, bezoekt regelmatig een literaire club waarbij hij zelf ook meedraait. Dat levert af en toe komische terzijdes op over de literaire wereld. Zoals in een gesprek tussen Douglas en zijn broer Jefferson:
De roman speelt zich af in het zuiden, tegen Vlaanderen aan. Douglas is het buitenbeentje in de familie Seefaert waar het allemaal om de bosbouw draait en juist daarover schrijft hij een kroniek. De eerste honderd bladzijden vraag je je af waar het verhaal naartoe gaat. De literaire club verandert langzamerhand in een spirituele gemeenschap nadat een Vlaamse vriend van Douglas het licht gezien heeft en als een goeroe de club met zijn religieuze teksten bestookt. Douglas keert zich van de groep af, maar zijn broer Jefferson komt onder de invloed van de raaskallende voorman. De enige vriend die voor Douglas overblijft is Roepert Haveland, een jonge lezer en kenner van zijn werk die snoeihard commentaar levert op werk en leven van de schrijver. Je krijgt pas gaandeweg door dat het verhaal dat Douglas over zijn familie en vrienden vertelt erg gestuurd is. [de vraag is: door wie? MN] Je blijft in het hoofd van Douglas zitten (die malende gedachten doen een beetje denken aan de hoofdpersonen bij Wessel te Gussinklo) en langzamerhand kom je erachter dat we met een wel heel erg onbetrouwbare verteller te maken hebben. Realiteit en fictieve werkelijkheid gaan bij de ietwat sukkelige schrijver steeds meer door elkaar lopen.
Bij Max Niematz kan dat en dat heeft desastreuze gevolgen voor de familie nadat vader Seefaert met de kwestie van zijn eigen opvolging een broedertwist veroorzaakt. Smeulende vuren, bloedend hout komt wat traag op gang, maar eindigt in literair vuurwerk.
Literair Nederland 14 december 2020, recensie door Herbert Mouwen (ingekort, ietwat geparafraseerd)
Max Niematz wordt door een kleine groep liefhebbers van zijn werk nauwlettend gevolgd en hoog gewaardeerd. Sinds 1987 heeft hij drie dichtbundels, een verhalenbundel en zeven romans gepubliceerd. Nu, acht jaar na zijn laatste roman, verscheen Smeulende vuren, bloedend hout.
Bosbouwer Seefaert noemt zijn pasgeboren zoon 'Douglas', omdat hij op de dag van zijn geboorte met flinke winst een perceel met douglassparren verkoopt. Douglas, de ik-figuur in de roman, is de jongste van drie zonen. Phill, de oudste, is beoogd opvolger van zijn vader. Hij werkt bij een bank en helpt in de familieonderneming met de veelzeggende naam De Domeinen. Zijn broers beschouwen hem als ‘lichtelijk gladjes’. Jefferson, de andere broer, klimsporter en kunstverzamelaar, heeft ‘de feestzomers’ uit zijn jeugd achter zich. De drie broers hebben zeer uiteenlopende karakters. Dat leidt tot pittige discussies en stevige conflicten. Toch breken ze nooit met elkaar. De wankele familieband tussen hen is een belangrijk spanningselement in de roman en verwijst naar de titel.
Douglas is schrijver. Wanneer de broers het ouderlijk huis verlaten, blijft hij met zijn ouders achter. Om het contact met de werkelijkheid niet te verliezen richt hij met anderen een letterengenootschap op, dat wekelijks bijeenkomt.
In de roman wordt de ontwikkeling van de jonge schrijver beschreven. Allerlei personages uit zijn omgeving beïnvloeden hem. In de eerste helft van de roman bepalen dialogen en reflecties de primaire verhaallijn. In de onderliggende laag reflecteert Douglas op aspecten van het schrijverschap. Dat is nodig, want het schrijven gaat hem niet gemakkelijk af. Ook fysiek niet: hij heeft artritis in zijn handen.
Bij zijn bezoeken aan de literaire club ontmoet hij twee personen, die belangrijk worden in zijn schrijversleven. De eerste is behept met de sprekende naam Roepert Haveland, een jonge bewonderaar van Douglas' eerste romans. De tweede is Melchiot, een vreemde vogel die zich in de letterenclub ontplooit tot een dwangmatige, religieuze sekteleider. Hij krijgt een steeds grotere groep volgelingen, ook broer Jefferson maakt daar deel van uit. Roepert Haveland en Douglas sluiten zich niet aan. Ze worden geleidelijk twee eenlingen die elkaar bij tijd en wijle opzoeken. Roepert is een man van smakelijke anekdotes, wilde ideeën en allerlei vormen van dwarsdenken, die Douglas' werk en levenshouding buitengewoon kritisch becommentarieert. In de roman is hij de literaire tegenhanger van Douglas die de schrijver allerlei ideeën influistert. Hierdoor ontstaat een boeiende strijd tussen twee krachten: Douglas, de schrijver, tegenover Roepert, het alter ego of literaire geweten van diezelfde schrijver.
Het schrijverschap, het enigszins buiten de werkelijkheid staan van een schrijver, het uitstellen van heftige gebeurtenissen, alsook het verdwijnen van zijn schrijversdrang zijn thema’s die in Niematz’ vorige roman In de schaduw van toekomstige rampen al een prominente rol speelden. De thematiek van Smeulende vuren, bloedend hout sluit hier naadloos op aan. Ook Douglas stelt aan zichzelf vragen als: ‘Want over jezelf schrijven, kan dat? Hoe kun je als schrijver én een personage zijn én de bron van verbeelding waaruit dat personage voorkomt? Hoe tegelijk waarnemer en waargenomene zijn?’
Niematz werkt net als in zijn vorige romans de personages en hun onderlinge relaties gedetailleerd uit. Om zijn verhaal niet te zwaar te maken past hij gedoseerd humor toe. Meestal milde ironie, soms is er sprake van venijnig sarcasme, een enkele maal komt bij een personage cynisme bovendrijven. De dramatische gebeurtenissen in de tweede helft van de roman worden niet breed uitgewerkt, maar in enkele woorden zakelijk geregistreerd. Het gaat de schrijver niet om het effect of schrikmoment van een handeling of situatie, het benoemen op zich is voldoende. De spanning ontstaat in de gesprekken en gedachten van de personages zelf. De auteur weet de moeder van Douglas lang op de achtergrond te houden zonder dat ze geheel uit het verhaal verdwijnt. Uiteindelijk speelt ze wat betreft de toekomst van haar jongste zoon een cruciale rol.
Smeulende vuren, bloedend hout is een zorgvuldig geschreven roman met boeiende personages. Tegelijkertijd is het een verhaal met een gelaagde opbouw die mysterieus blijft. Het boek heeft een lange aanloop naar de meer dramatische gebeurtenissen in het laatste gedeelte en de ontknoping. Tevens geeft het de lezer op speelse wijze inzicht in een aantal aspecten van het schrijver-zijn, zoals Douglas' woorden tegen zijn moeder, waarmee de roman eindigt: ‘Als alles wat jij zegt en doet, ware gezegd en gedaan, wat zou mijn leven dan nog zijn? Een boek hooguit. Op een dag zou er met een doffe dreun een boek op de keukentafel vallen, een mooi boek, een mooi dood voorwerp.’
Dit boek over bosbouw, een ondernemersfamilie en het schrijverschap verdient een groot lezerspubliek. Het wordt tijd dat Max Niematz doorbreekt.
De Boekenbalie
'Max Niematz is een schrijver met een diep geloof in de kracht van de verbeelding. Het resultaat is ironisch, ontwijkend en uiterst fascinerend.' NRC
Met boeken als In de schaduw van toekomstige rampen, Kromzicht en Zeven dagen oud brood wist Niematz indruk te maken. Niematz’ stijl is onovertroffen. Of zoals Literair Nederland het zegt: ‘Wij zijn zeer verheugd met u kennis te maken, meneer Niematz. Vooral om uw originele zinnen met de daarin verborgen humor, de spitsvondigheden en de beeldende beschrijvingen.’
Literair Nederland, recensie door Herbert Mouwen
Beeldend kunstenaar en schrijver Max Niematz wordt door een kleine groep liefhebbers van zijn werk nauwlettend gevolgd en hoog gewaardeerd. Sinds 1987 heeft hij drie dichtbundels, een verhalenbundel en zeven romans gepubliceerd. Nu verscheen, acht jaar na zijn laatste roman, Smeulende vuren, bloedend hout.
Bosbouwer Seefaert noemt zijn pasgeboren zoon Douglas, omdat hij op de dag van zijn geboorte met flinke winst een perceel met Douglassparren verkoopt. Douglas, de ik-figuur in de roman, is de jongste van drie zonen. Phill, de oudste, is beoogd opvolger van zijn vader. Hij werkt bij een bank en helpt in de familieonderneming met de veelzeggende naam De Domeinen. Zijn broers beschouwen hem als ‘lichtelijk gladjes’. De andere broer, klimsporter en kunstverzamelaar Jefferson, is genoemd naar een van de Founding Fathers en de derde president van de VS en heeft ‘de feestzomers’ uit zijn jeugd achter zich gelaten. De drie broers hebben zeer uiteenlopende karakters. Dat leidt tot pittige discussies en stevige conflicten. Toch breken ze nooit definitief met elkaar. De wankele familieband tussen hen is een belangrijk spanningselement in de roman en verwijst naar de titel.
Douglas onderscheidt zich van de twee, omdat hij zich als schrijver wil ontwikkelen. Wanneer de broers het ouderlijk huis verlaten, blijft Douglas met zijn ouders en het personeel achter. Om niet het contact met de werkelijkheid te verliezen richt hij een letterenclubje op om er wekelijks andere literatuurliefhebbers te ontmoeten.
Schrijven met artritis
Smeulende vuren, bloedend hout is een ontwikkelingsroman, waarin de geestelijke ontwikkeling van de jonge schrijver Douglas beschreven wordt. Allerlei personages uit zijn omgeving beïnvloeden hem. In de eerste helft van de roman gebeurt weinig. De dialogen tussen de drie broers, hun denken over hun persoonlijke toekomst en de reflecties van Douglas op zijn ontwikkelende schrijverschap bepalen de primaire verhaallijn. In de onderliggende laag reflecteert Douglas voortdurend op aspecten van het schrijverschap. Dat is nodig, want het schrijven gaat hem niet gemakkelijk af. Ook fysiek niet: hij heeft artritis in zijn handen. Bij zijn bezoeken aan de lletterenclub ontmoet hij twee personen, die belangrijk worden in zijn schrijversleven. De eerste is behept met de sprekende naam Roepert Haveland, een jonge bewonderaar van Niematz’ eerste romans, maar ook iemand die zijn werk en levenshouding buitengewoon kritisch kan becommentariëren. De tweede is Melchiot, een vreemde vogel die zich ontplooit tot een dwangmatige, religieuze sekteleider. Hij krijgt een steeds grotere groep volgelingen, ook Jefferson maakt daar deel van uit.
Over jezelf schrijven
Roepert Haveland en Douglas sluiten zich niet aan bij deze beweging. Ze worden geleidelijk twee eenlingen die elkaar bij tijd en wijle opzoeken. Roepert is een man van verhalen, van smakelijke anekdotes, van wilde ideeën en allerlei vormen van dwarsdenken. In de roman is hij de literaire tegenhanger van de schrijver Douglas die hem allerlei ideeën influistert of toeroept. Hierdoor ontstaat een boeiende strijd tussen twee krachten: Douglas, het romanpersonage van de schrijver, die tegenover Roepert staat, het alter ego van diezelfde schrijver. Metaforisch gezien is hij het literaire geweten van Douglas. Daarmee is Smeulende vuren, bloedend hout tevens een roman over het schrijven worden. De literaire club waaruit onder leiding van goeroe Melchiot een spirituele club is gegroeid, staat voor de negatieve kanten van de literaire wereld, waar Douglas en Roepert geen deel van willen uitmaken.
Het schrijverschap, het enigszins buiten de werkelijkheid staan van het schrijverspersonage, het uitstellen van heftige gebeurtenissen, alsook het verdwijnen van zijn schrijversdrang zijn thema’s die in Niematz’ vorige roman In de schaduw van toekomstige rampen al een prominente rol speelden. De thematiek van Smeulende vuren, bloedend hout sluit hier naadloos op aan. Ook Douglas stelt aan zichzelf vragen als: ‘Want over jezelf schrijven, kan dat? Hoe kun je als schrijver én een personage zijn én de bron van verbeelding waaruit dat personage voorkomt? Hoe tegelijk waarnemer en waargenomene zijn?’
Een dood voorwerp
De mogelijke antwoorden zijn in de roman terug te vinden. Niematz werkt net als in zijn vorige romans de personages en hun onderlinge relaties gedetailleerd uit. Om zijn verhaal niet te zwaar te maken past hij gedoseerd humor toe, met name in de dialogen. Meestal gaat het om milde ironie, soms is er sprake van venijnig sarcasme, een enkele maal komt bij een personage cynisme bovendrijven. De dramatische gebeurtenissen in de tweede helft van de roman worden niet breed uitgewerkt, maar in enkele woorden zakelijk geregistreerd. Het gaat de schrijver niet om het effect of schrikmoment van een handeling of situatie, het benoemen op zich is voldoende. De spanning van de roman ontstaat voornamelijk in de gesprekken en de gedachten van de personages zelf. De auteur weet de moeder van Douglas lang op de achtergrond te houden zonder dat ze geheel uit het verloop van het verhaal verdwijnt. Uiteindelijk speelt ze na de dramatische gebeurtenissen wat betreft de toekomst van haar jongste zoon een cruciale rol.
Smeulende vuren, bloedend hout is een zorgvuldig geschreven roman met boeiende personages. Tegelijkertijd is het een verhaal met een gelaagde opbouw die evenwel wat mysterieus blijft. Het boek heeft een lange aanloop naar de meer dramatische gebeurtenissen in het laatste gedeelte en de ontknoping die daarop volgt. Het geeft de lezer op speelse wijze inzicht in een aantal aspecten van het schrijver-zijn. Het eindigt met de woorden van de schrijver Douglas die tegen zijn moeder zegt: ‘Als alles wat jij zegt en doet, ware gezegd en gedaan, wat zou mijn leven dan nog zijn? Een boek hooguit. Op een dag zou er met een doffe dreun een boek op de keukentafel vallen, een mooi boek, een mooi dood voorwerp.’
Dit boek over bosbouw, een ondernemersfamilie en het schrijverschap verdient een groot lezerspubliek. Het wordt tijd dat Max Niematz doorbreekt.